5 تکنيک ساده براي تقويت حافظه و بهبود فرايند به خاطر سپردن

اين نوشته، پاسخي است به پرسش هايي که در زمينه چگونگي تقويت حافظه و جريان به خاطر سپردن در فرايند يادگيري مواد درسي براي آموزشگران وجود دارد. به عبارت ديگر مخاطب اين مطلب نه تنها يادگيرندگان که حتي معلمان و اساتيدي هستند که سعي دارند به دانش آموز/ دانشجويان خود براي به ياد سپردن مطالب درسي با توجه به نتايج پژوهش هايي که در زمينه روان شناسي شناختي صورت گرفته است، کمک کنند.

1. با اطلاعات درگير شويد:

چند بار براي شما اتفاق افتاده که دانشجويان همزمان با تدريس شما مشغول چک کردن تلفن همراه خود هستند و وقتي از آنها سوال مي کنيد پاسخ مي دهند که آنها به راحتي مي توانند همزمان چند کار را به هم انجام دهند؟ به دانشجويان خود خاطر نشان کنيد بسياري از ضعف هاي حافظه نه مشکل در بازخواني اطلاعات و يادآوري است بلکه در اثر اختلال در سيستم کدگذاري و ذخيره روي مي دهد. بسياري از اوقات آنچه نمي توانيم به خاطر آوريم، دقيقاً مطلبي است که هرگز به خاطر نسپرده ايم!

براي آزمايش اين عامل مي توانيد از يک آزمايش ساده که زماني توسط نيکلسون و آدامز (1979) انجام گرفت، استفاده کنيد به دانشجويان خود يک سکه بدهيد و بعد از يک دقيقه از آنها بخواهيد عکس روي آن را بکشند. آنها به زودي درميابند که قادر به کشيدن درست تصوير روي سکه نيستند مثلا نمي دانند تصوير مورد نظر به سمت چپ متمايل بود يا راست يا چه جزئياتي داشت. سپس به آنها يادآوري کنيد که مشکل اين نيست که آنها عکس روي سکه را فراموش کرده اند بلکه نکته دقيقا اين است که آنها هرگز عکس روي آن را به خاطر نسپرده بودند!

براي به يادآوردن يک مطلب، فرد بايد درگير يک فرايند آگاهانه و کنترل شده باشد. تمام عوامل بازدارنده و مخل را حذف کرده و تنها به يک نقطه متمرکز شوند.

2. ارتباط عاطفي و شخصي با موضوع ايجاد کنيد:

پردازش عميق شامل فکر کردن در مورد معني اطلاعات دريافتي و ارتباط دادن آنها با تجارب شخصي است.

براي انجام عملي اين فرايند نتايج تحقيق کريک و تالوينگ (1975) مي تواند مفيد باشد. به دانشجويان فهرستي از صفت ها داده مي شود مثل "خلاق"، "روشمند" يا "جدي" سپس از آنها سوال مي شود که تلفظ و املاي اين کلمات چگونه است و آيا مثلا شامل حرف "د" هستند يا خير؟ در مرحله بعد از آنها خواسته مي شود در مورد هر يک از صفت ها بگويند که کدام بيانگر خود آنهاست؟ در مرحله آخر، از دانشجويان خواسته مي شود که هر تعداد ممکن است کلمات را که به خاطر مي آورند، بيان کنند. دانشجويان به طور کاملا محسوسي تعداد بيشتري از لغاتي را به ياد مي آروند که در ليست "بيانگر خودشان" قرار داشت.

تنها گوش دادن عادي به يک سخنراني يا خواندن ساده يک متن نمي تواند يادگيري عميق و به خاطر آوردن مطلب را تضمين کند بلکه احساس يا فکري که فرد هنگام مطالعه يا گوش دادن به يک سخنراني داشته، نقش موثري در ميزان به ياد آوردن آن مطلب در آينده دارد. به عبارت ديگر، درگيري عاطفي با يک موضوع در ميزان به ياد آوردن آن موثر  است.

3. مثال بزنيد:

وقتي به عنوان معلم مشغول تدريس مبحثي هستيد، معمولا دانش آموزان/ دانشجويان از شما مي خواهند که مثال هايي براي روشن شدن مطلب بزنيد. گرچه مثال آوردن و توضيح دادن مصاديق يکي از مهم ترين روش هاي درک مطلب و يادگيري است اما بهتر است شاگردان را تشويق کنيد که به جاي اتکا به معلم، خودشان فکر کنند و مثال بسازند. بر اساس تحقيقات مانتيلا (1986)، هر چه دانش آموزان/ دانشجويان، مثال هاي بيشتري به ذهنشان بيايد و مصاديق عملي بيشتري را بيابند، يادگيري عميق تري را تجربه مي کنند.

4. زمينه چيني کنيد:

معمولا دانشجويان عادت ندارند قبل از ورود به کلاس، متن درسي را مطالعه کنند و ترجيح مي دهند موضوع درس را براي اولين بار از زبان استاد خود بشنوند و مطالعه درس را به بعد از کلاس موکول مي کنند. براي اينکه اهميت مطالعه اجمالي قبل از کلاس روشن شود مي توانيد بر مبناي مطالعه برنسفورد و جانسون (1972) عمل کنيد به اين ترتيب که به نيمي از اعضاي کلاس تصويري را نشان دهيد که به طور اجمالي و شماتيک محور موضوعي درس را نشان مي دهد و سپس درس را آغاز کنيد؛ بعد از پايان کلاس از آنها امتحاني به عمل آوريد. نتايج امتحان به خوبي نشان مي دهد نيمي از کلاس که قبل از آغاز درس نسبت به موضوع زمينه قبلي پيدا کرده بودند نسبت به نيم ديگر کلاس که بدون پيش زمينه وارد درس شده بودند، نمرات بالاتري کسب مي کنند.

به عبارتي مي توان گفت که داشتن پيش زمينه قبل از ورود به کلاس و آغاز درس به يادگيري عميق و فرايند ذخيره، پردازش و به ياد آوردن اطلاعات کمک مي کند.

5. هر از چندي امتحان بگيريد:

يکي از ساده ترين روش ها براي کمک به تقويت حافظه اين است که از متن درسي امتحان بگيريد. مطالعات روديجر و کارپيک (2006) در اين زمينه نشان مي دهد که وقتي متني را مي خوانيم و خودمان را مجبور مي کنيم که بعد از مدتي آن را به ياد آوريم، احتمال اينکه متن مورد نظر در خاطر ما بماند بيش از زماني است که متني را تنها براي مطالعه شخصي و بدون هدف خوانده ايم.

قرار دادن چند کوئيز، امتحان يا حتي خودآزمايي در طول درس به دانشجويان شما کمک مي کند، محتواي درس را بهتر بخوانند و بهتر به ياد آورند. خواندن بخشي از يک متن و سپس  يک توقف کوتاه براي آزمودن آن چه از آن دريافت کرده ايم، نه تنها راه موثرتري براي تقويت حافظه و فرايند به خاطر سپردن است بلکه بسيار بهتر از زماني که يک متن را از اول تا آخر دوبار مي خوانيم، در ذهن جاي مي گيرد.

مرکز يادگيري سايت تبيان